Een hoopvolle film voor het nieuwe jaar

(Blog door Peter Sierksma, 10-01-24)

Vlak voor het einde van het oudejaar zag ik The Old Oak, de nieuwste film van de Engelse regisseur Ken Loach. De film speelt zich af in een vervallen kustdorp in het arme noordoosten van Engeland onder de rook van Durham. Het is de streek waar vroeger de mijnen voor werk en relatieve welvaart zorgden. Maar sinds deze in 1984 gesloten zijn, heeft de toekomst het dorp verlaten. En dat laat zich terugzien in het leven van  alledag met als laatste sociale – maar niet minder vervallen – bolwerk de kroeg met de naam ‘The Old Oak’. Ooit was er op die plek een bloeiend verenigingsleven en toonden de mijnwerkers zich daar in het achterzaaltje solidair, maar nu is het zaaltje verworden tot rommelhok en voel je in de rest van het café de frustratie van een vergeten groep achtergestelden. Mannen met name, waar niemand ooit meer naar omgezien heeft en die nu hun gal aan tafel en tap delen. En dan gebeurt er iets wat de verhoudingen in het dorp helemaal op scherp zet.

Maar voor je dat als kijker meemaakt, verschijnt eerst de regisseur zelf in beeld. Als een gevoelige pastor introduceert hij zijn verhaal als een boodschap van hoop. En, zegt hij dan, ‘als jij, kijker dat ook vindt, vertel het door.’ En zo niet, knipoogt hij, laat dan maar zitten. Dan is het beter om er verder het zwijgen toe te doen.

Die even bescheiden als vriendelijke introductie draagt wat mij betreft de hele film. Zoals een predikant of evangelist begrip vraagt voor het evangelie van de hoop, zo doet Ken Loach dit vanuit zijn politieke drang de mensen kracht, solidariteit en verzet te bieden. Precies die woorden die ooit het vaandel van de mijnwerkersvereniging met daarin de beeltenis van de oude eik sierden.

Als de film hierna echt begint, zie je hoe de politiek heeft besloten dat juist in deze gemeenschap zonder perspectief een groep Syrische vluchtelingen moet worden opgevangen. Waarom hier en niet in rijk Londen, is meteen de vraag die uit de bevolking rijst? De spanning doet zich direct gelden en meteen laat Loach zien hoe angst en achtergesteldheid vreemdelingenhaat in de hand kunnen spelen. Zonder in clichés te vervallen zijn het ook hier slechts een paar enkelingen – de kroegbaas, een hardwerkende vrouw die zich namens de kerk inzet voor alles en iedereen en de Syrische jonge vrouw Yara die met een fotoproject de verdeelde gemeenschap probeert te verbinden – die de hoop belichamen.

Hoop is een werkwoord laat Loach zien. En ook een opdracht, tegen alles in.

Nu zul je denken, wat een verdrietig beeld, zo aan het begin van een nieuw jaar. Maar wanhoop niet. Ook in deze film, in dit verhaal zijn de lichtpuntjes nooit ver weg en word je stil als kroegbaas Tommy Joe samen met Yara naar de kathedraal van Durham reist om voedselpakketten en andere spullen op te halen voor de mensen in zijn gemeenschap. Daar, in die grote kerk met de omvang van onze eigen Dom, oefent een koor… en dan valt het licht naar binnen en klinkt de vrede door.