Vrijheid in vreugde en verdriet

(Door Peter Sierksma, 7-5-22)

Er zijn weinig maanden vrolijker dan mei. Noem het de vreugde van het voorjaar! Als de bomen weer in bloei raken, de bloesem geurt en de merels je bij zonsopgang al begroeten. Ook in symbolische zin hou ik van het voorjaar. Na de donkere winter belooft de lente, om de dichter Gorter te citeren, een nieuw geluid vol nieuwe perspectieven. Soms denk ik daarom wel eens dat de eerste lentedag een betere nieuwjaarsdag zou zijn dan 1 januari. Dat de beste wensen op de een of andere manier beter passen bij die merels dan bij een paar verkleumde musjes. Maar vooruit, daar ga ik gelukkig niet over.

Toen mijn grootvader Pieter Kapenga (1898-1982) op 25 mei, een maand nadat Dachau bevrijd was, zittend achterin de laadbak van een ouwe legertruck, weer naar huis mocht, zag hij hoe mooi het voorjaar was. In zijn herinneringen beschrijft hij na de oorlog hoe veel natuurschoon hij op weg naar het Rijndal zag: “We reden door prachtige berglandschappen. Het was met de wegen tot Karlsruhe steeds klimmen en dalen. Veel dennebosch was langs de wegen geplant, doch ook wel eiken- en beukenhout. In zijn geheel was het een vacantiereis voor ons na zoveel ontberingen.”

Bijzonder toch, dat mijn opa na zoveel dood en geweld nog zoveel oog had voor de schoonheid die het landschap hem in vrijheid bood. Maar tegelijkertijd zag hij ook de kapotgeschoten steden en andere verwoestingen die de oorlog had aangericht.

En nu, 77 jaar later, herken ik zelf dat dubbele gevoel. Dankbaar voor bijna 80 jaar vrijheid in Europa zie ik met zovelen hoe opnieuw een agressor de oorlog heeft gezocht en de vrijheid die de democratie de mensen zo graag wil bieden, bedreigd wordt door regimes die in naam van de heilstaat geen tegenspraak dulden.

Meer dan ooit denk ik bij 4 en 5 mei aan het feit dat vrijheid niet vanzelfsprekend is en soms ook, vroeger of later, offers vraagt. Ik denk daarbij nu vanzelfsprekend aan de oorlog in Oekraïene en ook aan het wankele geo-politieke evenwicht waarin China machtig is, Amerika instabiel lijkt en Europa alle zeilen bij moet zetten om oude idealen vast te houden.

Crises roepen vragen op. Met name over ons, mensen, en ons gedrag. Leren wij van de geschiedenis? En wat is daarin de rol die godsdiensten en ideologieën spelen?

Ik ben maar een eenvoudig, kinderlijk gelovig man, die als ik het even niet meer weet een psalm op zoek, met opa in het achterhoofd. Toen hij gearresteerd werd op 26 maart 1943 was dat Psalm 121, toen hij terugkwam 77:

‘Zou God zijn gena vergeten?’

Hoe weet ik niet, maar ik vertrouw op die God die het voor de armen en onderdrukten opneemt… en als het moet ook wonderen doet, al kunnen wij die vaak op het moment suprême niet zien of doorgronden.